Κρυμμένος στα τοιχώματα του πεπτικού συστήματος είναι ο δεύτερος εγκέφαλος του σώματός σου. Το νευρικό σύστημα του γαστρεντερικού είναι σημαντικό και μπορεί να επηρεάζει τις αποφάσεις, τη διάθεση και τις σκέψεις σου. Πρόκειται για ένα νευρικό δίκτυο με πάνω από 100 εκατομμύρια νευρικά κύτταρα, το οποίο εκτείνεται από τον οισοφάγο μέχρι το κατώτερο τμήμα του παχέος εντέρου.
Ο βασικός του ρόλος είναι να ελέγχει την πέψη, από την κατάποση μέχρι την απορρόφηση και σωστή κατανομή των θρεπτικών συστατικών. Δεν μπορεί να δημιουργήσει άμεσα σκέψεις αλλά συνδέεται άρρηκτα με τον εγκέφαλό και τον επηρεάζει.
Η σχέση των δύο οργάνων είναι αμφίδρομη. Το πεπτικό σύστημα επιδρά στη διάθεση, τα συναισθήματα και, αντίστροφα, ό,τι νιώθεις αντανακλάται στο πεπτικό σύστημα.
Για παράδειγμα, σε κατάσταση άγχους μπορεί να νιώσεις συμπτώματα στο έντερο ή το στομάχι, όπως διάρροια, δυσκοιλιότητα, σφίξιμο στο στομάχι. Αντίστοιχα εάν το έντερό σου έχει κάποια δυσλειτουργία, στέλνει μηνύματα στον εγκέφαλο επηρεάζοντας τη λειτουργία του και τη διάθεσή σου.
Με αυτόν τον τρόπο, τα προβλήματα στο έντερο (διάρροια, δυσκοιλιότητα, ευερέθιστο έντερο, …) μπορούν να προκαλέσουν κατάθλιψη και άγχος αλλά και το άγχος μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στο έντερο.
Η ψυχολογική σου κατάσταση επιδρά στο γαστρεντερικό σου
Γνωρίζεις ότι σε περιόδους μακρόχρονου ή έντονου στρες μπορεί να προκύψουν συμπτώματα στο γαστρεντερικό. Πόνοι στο στομάχι, καούρες, διάρροιες, τυμπανισμός είναι μερικά από αυτά και η προέλευσή τους μπορεί να μην είναι από κάποια βιολογική παθολογία αλλά από ψυχική ένταση. Αυτό δε σημαίνει ότι τα συμπτώματα του εντέρου είναι «στο μυαλό σου», φανταστικά ή ανύπαρκτα. Αντίθετα, είναι πραγματικά και αποτελούν απόρροια των χημικών μεταβολών που προκαλούνται, όταν έχεις άγχος ή άλλη έντονη ψυχολογική κατάσταση.
Κάποια από αυτά τα προβλήματα μπορεί να μεγεθύνονται καθώς ένας εγκέφαλος σε κατάσταση στρες μπορεί να αντιληφθεί συμπτώματα, όπως ο πόνος, με μεγαλύτερη ένταση. Έτσι, σε κατάσταση άγχους χημικές μεταβολές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο, προκαλούν πραγματικά συμπτώματα στο γαστρεντερικό, και η αίσθησή τους κάποιες φορές είναι δυνατόν να μεγεθύνεται.
Συχνά, λοιπόν, η θεραπεία στα συμπτώματα του γαστρεντερικού μπορεί να είναι έμμεση, αν διαχειριστούμε και θεραπεύσουμε πρώτα το άγχος μας.
Τα συμπτώματα στο γαστρεντερικό μας σύστημα μπορούν να επιδράσουν στην ψυχολογική σου κατάσταση.
Το έντερο μπορεί να επικοινωνήσει με τον εγκέφαλο μέσω του νευρικού του συστήματος, μέσω του κυκλοφορικού και του ανοσοποιητικού. Εκκρίνει ουσίες οι οποίες επηρεάζουν τον υπόλοιπο οργανισμό αλλά και τη χημεία του εγκεφάλου. Δεν είναι τυχαίο ότι χαλάει η διάθεσή σου, όταν έχεις δυσκοιλιότητα ή τυμπανισμό. Οι μελέτες δείχνουν ότι παθήσεις όπως το ευερέθιστο έντερο, η νόσος του Crohn κλπ μπορούν να επηρεάσουν του εγκεφάλου και σχετίζονται με παθήσεις όπως η κατάθλιψη και το χρόνιο άγχος.
Το έντερο είναι ένα «φιλόξενο» όργανο. Το 90% περίπου των κυττάρων του αποτελείται από μικροοργανισμούς (βακτήρια, μύκητες, ιοί, πρωτόζωα) που συμβιώνουν μαζί του, συνήθως αρμονικά και αποτελούν τη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου. Όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι αυτή η συμβίωση, όταν διαταράσσεται, μπορεί να επηρεάζει τη συμπεριφορά, τη διάθεση, την ψυχολογική σου κατάσταση.
Από τα αποτελέσματα των μελετών φαίνεται ότι η μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου μπορεί να επικοινωνεί με διάφορους τρόπους (κυρίως με ουσίες που παράγει) με τον υπόλοιπο οργανισμό και τον εγκέφαλο και όταν η σύστασή της αλλάζει, μπορεί να αλλάξουν και τα μηνύματα που στέλνει.
Οι μελέτες έχουν γίνει και ερευνούν τη σχέση του γαστρεντερικού με την ψυχολογία σε διάφορες παθήσεις (αυτισμός, σχιζοφρένεια, κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές) και ηλικίες (σε νεογνά, ενήλικες, ηλικιωμένους) και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι υπάρχει άρρηκτη και αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ των δύο οργάνων.
Ας είναι η τροφή το φάρμακό σου και το φάρμακο η τροφή σου
Αν, λοιπόν, η υγεία του γαστρεντερικού και της μικροβιακής χλωρίδας είναι τόσο σημαντική για την υγεία ολόκληρου του οργανισμού αλλά και τη διάθεσή σου, τι μπορείς να κάνεις για να την προστατέψεις;
Οι παράγοντες που επηρεάζουν το γαστρεντερικό είναι πολλοί, γενετικοί και περιβαλλοντικοί. Σε όλες τις έρευνες, όμως, εμφανίστηκε το είδος της διατροφής ως πολύ σημαντικός παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την υγεία του εντέρου.
Πιο συγκεκριμένα φαίνεται ότι:
- Το είδος της δίαιτας μπορεί να έχει άμεση επίδραση στη σύσταση της εντερικής χλωρίδας. Αν, δηλαδή, αλλάξεις τη δίαιτά σου για ένα διάστημα (πχ. διατροφή με πολλούς υδατάνθρακες σε διατροφή με χαμηλούς υδατάνθρακες) η μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου αλλάζει σύσταση.
- Η διατροφή δυτικού τύπου με πολλά κορεσμένα και trans λιπαρά, ζάχαρη και επεξεργασμένες τροφές μειώνει τη μικροβιακή χλωρίδα και αλλάζει τη σύστασή της. Φαίνεται ότι αυτού του τύπου η διατροφή σχετίζεται με υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης.
- Η Μεσογειακή δίαιτα έχει ευεργετική δράση στην υγεία του εντέρου και υπάρχουν μελέτες που την εφαρμόζουν ως θεραπευτικό μέσο για την κατάθλιψη. Τα οφέλη της Μεσογειακής διατροφής φαίνεται ότι απορρέουν από τη μεγάλη κατανάλωση φυτικών ινών, αντιοξειδωτικών ουσιών (πχ. πολυφαινόλες από το ελαιόλαδο, τα φρούτα και τα λαχανικά) και ω3 λιπαρών οξέων. Επίσης, η Μεσογειακή διατροφή εμφανίζει μία αντιφλεγμονώδη δράση που φαίνεται ότι σχετίζεται με την καλύτερη διάθεση, μνήμη και εγκεφαλική λειτουργία γενικότερα.
- Παράλληλα μελετάται και η επίδραση βιταμινών (όπως οι Β και D) και μετάλλων (όπως ο ψευδάργυρος) στη λειτουργία του εντέρου και τα αποτελέσματα στην εγκεφαλική λειτουργία.
- Έρευνες έδειξαν ότι τα μωράκια που θηλάζουν έχουν μία καλύτερη σύσταση εντερικής μικροβιακής χλωρίδας και μικρότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν προβλήματα συμπεριφοράς αργότερα στην παιδική ηλικία από τα παιδάκια που λαμβάνουν φόρμουλα. Ο εμπλουτισμός του ξένου γάλατος με τα κατάλληλα προβιοτικά αντιστρέφει επαρκώς αυτό το φαινόμενο.
- Στους ηλικιωμένους η μικροβιακή χλωρίδα μειώνεται για πολλούς λόγους και η πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης αυξάνεται. Φαίνεται ότι μία διατροφή πλούσια σε προβιοτικά, αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτικά βελτιώνει τόσο την εντερική τους λειτουργία όσο και την εγκεφαλική.
Η σημασία του γαστρεντερικού και η επικοινωνία του με τον εγκέφαλο έχει μελετηθεί πολύ και οι έρευνες εμβαθύνουν συνεχώς περισσότερο σε αυτή τη σχέση. Η αλληλεπίδρασή τους επηρεάζεται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες αλλά φαίνεται ότι η διατροφή είναι πολύ σημαντική.
Βιβλιογραφία
Liang S, Wu X, Hu X, Wang T and Jin F. Recognizing Depression from the Microbiota–Gut–Brain Axis. Int. J. Mol. Sci. 2018; 19(6), 1592
Mörkl S, Wagner-Skacel J, Lahousen T, Lackner S, Holasek S, J, Bengesser S, A, Painold A, Holl A, K, Reininghaus E, Z: The Role of Nutrition and the Gut-Brain Axis in Psychiatry: A Review of the Literature. Neuropsychobiology 2020;79:80-88. doi: 10.1159/000492834
Valles-Colomer, M., Falony, G., Darzi, Y. et al. The neuroactive potential of the human gut microbiota in quality of life and depression. Nat Microbiol 2019; 4, 623–632.
