Η παιδική και εφηβική παχυσαρκία αποτελεί μάστιγα για τη δημόσια υγεία, καθώς τα τελευταία 30 χρόνια έχει αυξηθεί δραματικά ο αριθμός των παιδιών που είναι παχύσαρκα.
Παγκοσμίως το 34% αγοριών και κοριτσιών σχολικής ηλικίας (στοιχεία του Π.Ο.Υ) είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα (από 4% που ήταν 40 χρόνια πριν), ενώ αυξάνονται τα ποσοστά παχυσαρκίας και στα μικρότερα παιδάκια (0-5 ετών).
Στην Ελλάδα τα νούμερα είναι παρεμφερή, ενώ σύμφωνα με έρευνες ο ρυθμός αύξησης των παχύσαρκων παιδιών είναι ο υψηλότερος στην Ευρώπη.
Τα αίτια αυτού του φαινομένου είναι πολλά καθώς η παχυσαρκία μπορεί να έχει και γενετικούς αλλά και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Φυσικά, έρχονται η επιστήμη της φαρμακολογίας, της διατροφής, της γενετικής, της βιολογίας να μας βοηθήσουν να διορθώσουμε τους γενετικούς παράγοντες, μέχρι τότε όμως είναι στο δικό μας χέρι να τροποποιήσουμε όσους από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες μπορούμε.
Ποια στοιχεία του περιβάλλοντος επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες και το βάρος του παιδιού μου;
- Διαθεσιμότητα τροφής στο περιβάλλον του παιδιού (σχολείο, γειτονιά, στέκια, σπίτι, σπίτι γιαγιάς και παππού).
- Διατροφικές συνήθειες ατόμων περιβάλλοντος (δάσκαλοι, συνομήλικοι, αδέρφια, συγγενείς, φίλοι άλλης ηλικίας, γονείς).
- Διατροφικές πεποιθήσεις των ίδιων των παιδιών. Τα παιδιά σταδιακά διαμορφώνουν απόψεις για το τι είναι καλό, τι κακό, τι ωφέλιμο, τι είναι cool ή τι είναι αναχρονιστικό. Συλλέγουν πληροφορίες από το περιβάλλον τους, τις επεξεργάζονται και αποφασίζουν. Πχ «τρώω κρουασάν σοκολάτας γιατί μου δίνει ενέργεια για την προπόνηση» Είναι οι πεποιθήσεις που σχηματίζουν και δεν έχει σημασία αν σε έναν ενήλικα φαίνονται λανθασμένες.
- Διατροφικές πεποιθήσεις των ατόμων του περιβάλλοντός τους. Τα παιδιά ενδιαφέρονται πάρα πολύ για το τι πιστεύουν οι άνθρωποι με τους οποίους συναναστρέφονται. Τους ενδιαφέρει τι πιστεύουν οι φίλοι, η παρέα, ένας αγαπημένος δάσκαλος ή θείος και ακόμα κι αν σου έρχεται δύσκολο να το πιστέψεις, ενδιαφέρονται για το τι πιστεύει ο μπαμπάς και η μαμά.
Πόσα από τα παραπάνω μπορώ να αλλάξω σα γονιός για να προστατέψω το παιδί μου;
Εννοείται ότι δεν μπορείς να ελέγξεις τι τρώνε όσοι έρχονται σε επαφή με το παιδί σου (δάσκαλοι, φίλοι, συγγενείς, γιαγιά, παππούς) και δεν μπορείς να κάνεις και πολλά για το τι πουλάει το μαγαζάκι της γειτονιάς, το κυλικείο του σχολείου ή το σουπερμάρκετ (τουλάχιστον όχι άμεσα, μπορείς όμως).
Σίγουρα, όμως, μπορείς να βελτιώσεις κάποια πράγματα που έχουν σχέση με το περιβάλλον που λέγεται οικογένεια και σπίτι.
- Μπορείς να έχεις υγιεινά τρόφιμα διαθέσιμα στο ψυγείο, την τροφοθήκη και τον πάγκο της κουζίνας. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται πιο πιθανό να επιλέξει το παιδί σου μία υγιεινή τροφή την ώρα που θα πεινάσει.
- Μην ξεχνάς ότι είσαι το πρότυπό του. Δείξε του στην πράξη τι είναι καλό να τρώει. Πράγματι, διαμορφώνοντας τις διατροφικές σου συνήθειες, δείχνεις έμπρακτα στο παιδί σου τι και πόσο είναι καλό να τρώει. Τα παιδιά θαυμάζουν τους γονείς τους και θέλουν να τους μιμηθούν (κι αυτό σας παραμύθι σου μοιάζει; Κι όμως συμβαίνει!) Έρευνες ακόμα και σε εφήβους έδειξαν ότι στην επιλογή της τροφής το πρότυπο του γονέα ήταν ο πιο σημαντικός παράγοντας.
- Ενημέρωσε το παιδί σου. Η οικογένεια, το σχολείο και το διαδίκτυο είναι σήμερα οι σημαντικότεροι πυλώνες ενημέρωσης και μάθησης για ένα παιδί. Τα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα και δραστηριότητες διατροφικής αγωγής στο σχολείο. Μην ξεχάσεις να βάλεις κι εσύ το δικό σου λιθαράκι σε αυτό. (Μη γίνεις όμως … «δάσκαλος που δίδασκε»…).
Τι αποτέλεσμα μπορεί να έχει αυτή μου η προσπάθεια;
Οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά επηρεάζονται σε όλες τις ηλικίες από τη στάση των γονιών τους - ναι, το ξαναλέμε, ακόμα και οι έφηβοι! Άρα, αν εσύ τρως και σερβίρεις περισσότερα φρούτα και λαχανικά, ψάρια, γαλακτοκομικά, ξηρούς καρπούς και όσπρια, το πιθανότερο είναι ότι θα τα τρώνε τα παιδιά σου. Όχι όλα!!! Θυμίσου! Μάλλον ούτε εσύ τα έτρωγες όλα! Το θέμα είναι μία καλή αρχή!
Πρόσφατη έρευνα στην Ελλάδα έδειξε ότι τα παιδιά που οι γονείς τους καταναλώνουν περισσότερες επεξεργασμένες, λιπαρές ή γλυκές τροφές, κάνουν και αυτά περισσότερο ανθυγιεινές επιλογές στη διατροφή. Αν ο μπαμπάς και η μαμά τρώνε συχνά γρήγορο φαγητό, γλυκά, επεξεργασμένα σνακ, αναψυκτικά και ενεργειακά ποτά, τα παιδιά έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να κάνουν το ίδιο. Γιατί;
Μα γιατί:
- μιμούνται το πρότυπό τους,
- διαμορφώνουν την πεποίθηση ότι αυτή η συμπεριφορά
είναι αποδεκτή και επιθυμητή
- βρίσκουν αυτές τις τροφές διαθέσιμες και στο σπίτι.
Φαίνεται ότι τα παιδιά υιοθετούν τελικά τις συμπεριφορές μας, γι’ αυτό την επόμενη φορά που θα σκεφτείς να του κάνεις κήρυγμα για το πόσο καλό είναι το μήλο και το πόσο θα ήθελαν τα παιδάκια που πεινάνε να φάνε ένα μήλο,
Απλά άνοιξε το ψυγείο και απόλαυσε πραγματικά ένα μήλο!
Βιβλιογραφία
Αντωνίου, Ε., Νοταρά, Β., Παναγιωτάκος, Δ., 2018. Κατανάλωση Τροφίμων και Τυποποιημένων Προϊόντων Υψηλής Περιεκτικότητας σε Λίπος από τους Γονείς και η Επίδρασή της στην Εκδήλωση Παχυσαρκίας σε Παιδιά. Hellenic J Nutr Diet 2018, 5(2):81-91
Moubarac J-C., Martins A.P.B., Claro R.M., Levy R.B., Cannon G., Monteiro C.A. 2013. Consumption of ultra-processed foods and likely impact on human health. Evidence from Canada. Public Health Nutr 2013, 16:2240–2248.
Mougkridou, M., Protogerou, C, 2013. High-fat snacking in Greek high-school students: A prospective application of the Theory of Planned Behaviour. Psychology and Health vol 28 (1):1-335
