«Αν δεν τελειώσεις το φαγητό σου, δεν μπορείς να παίξεις», «κάθισε ήσυχος και μετά θα πάμε παγωτό», «αφού φωνάζεις έτσι, θα πάμε στο πάρτυ αλλά δε θα φας τούρτα», «τελείωσε τα λαχανικά σου και μετά θα σου δώσω σοκολάτα», «πάρε ένα μπισκοτάκι για να ηρεμήσεις»…

… η λίστα είναι ατελείωτη και οι φράσεις πάρα πολλές και διαφορετικές. Μερικές φορές σωτήριες για μία μαμά που τρέχει, που ανησυχεί για την ανάπτυξη του παιδιού της, που θέλει να βάλει όρια για να διαμορφώσει έναν χαρακτήρα ακέραιο… όμως τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτή η τακτική στη ζωή του παιδιού και ποιοι είναι οι λόγοι που δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε το φαγητό σαν ανταμοιβή ή σαν τιμωρία;

Το φαγητό έχει τρεις διαφορετικές προεκτάσεις.

Τρέφει το σώμα μας,

«Τρέφει» τις σχέσεις μας. Πόσες σχέσεις δε χτίζονται γύρω από ένα τραπέζι οικογενειακό, εστιατορίου, ξενοδοχείου, στο χώρο εργασίας…

«Τρέφει» τις αισθήσεις μας. Το φαγητό είναι απόλαυση στους γευστικούς κάλυκες, στα μάτια μας, στη μύτη μας, ακόμα και στα αυτιά μας μπορεί να ηχεί όμορφα ένα τραγανό έδεσμα.

Η σχέση μας με το φαγητό, επομένως, είναι πολυδιάστατη και πολύπλοκη και δε χρειάζεται να της προσθέτουμε προεκτάσεις που δε χρειάζονται και μπορούν να τη διαταράξουν.

Γιατί δεν πρέπει να χρησιμοποιείς το φαγητό ως ανταμοιβή ή τιμωρία

1. Προκαλεί μη ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες: Όταν επιμένεις να αδειάσει το παιδί το πιάτο του, ενώ δεν πεινάει άλλο ή όταν το παροτρύνεις να φάει ένα γλυκό, ενώ το μόνο που ήθελε είναι να χοροπηδάει σε έναν καναπέ, δε μαθαίνει να ακούει τις ανάγκες του σώματός του. Μάθε στο παιδί σου να τρώει όταν έχει ανάγκη, να πίνει νερό όταν διψάει και να σταματάει όταν έχει χορτάσει. Μάθε το να ακούει το σώμα του για να μάθει να το σέβεται και να το φροντίζει.
   
   
2. Δημιουργεί συσχετισμούς, οι οποίοι δε θα έπρεπε να υπάρχουν. Όταν ένα παιδί συνδέει το φαγητό με συναισθήματα και συμπεριφορές (ανακούφιση, τιμωρία, αυτοτιμωρία, άγχος, στενοχώρια, ικανοποίηση κλπ) είναι πιο πιθανό να εμφανίσει μία διαταραγμένη σχέση με το φαγητό και να αναπτύξει ανορεξία, βουλιμία, υπερφαγία, ορθορεξία κλπ. Φυσικά, το φαγητό προσφέρει ικανοποίηση. Μέσα από τις αισθήσεις και τα αισθητήρια όργανα. Όχι μέσα από το συναίσθημα.
   
   Διάβασε για τη συναισθηματική πείνα εδώ.
   
   
   
   
   
3. Προκαλεί συγχύσεις. Σκέψου ότι σου λέει ο διευθυντής στη δουλειά: «ανέλαβε και αυτό το project (αγγαρεία) και θα πάρεις bonus». Εσύ λες στο παιδί: «τελείωσε το μπρόκολό σου (αγγαρεία) και θα σου δώσω σοκολάτα (bonus)» Ο σκοπός, όμως, είναι το παιδί να μάθει να τρώει τα λαχανικά του, γιατί του αρέσουν. Ο σκοπός είναι να τα αγαπήσει. Σε λίγα χρόνια που θα είναι έφηβος και θα έχει χαρτζηλίκι, δε θα έχει ανάγκη να τρώει το μπρόκολο για να του δώσει η μαμά σοκολάτα. Ο σκοπός είναι να τρώει τη σοκολάτα (σε ποιον δεν αρέσει) αλλά ταυτόχρονα να βράζει ένα φρέσκο μπρόκολο μαζί με το ψαράκι του για μεσημεριανό με χαρά.
   
   
4. Κάνει κακό στην υγεία. Όλα αυτά τα «bonus» τρόφιμα είναι συνήθως πλούσια σε θερμίδες, αλάτι, ζάχαρη, trans λιπαρά και φτωχά σε θρεπτικά συστατικά. Οπότε η συχνή τους κατανάλωση μόνο επιζήμια μπορεί να είναι.
   
   
5. Μετατρέπει το σκουπίδι σε θησαυρό. Και ενώ γνωρίζεις ότι τα περισσότερα από αυτά που χρησιμοποιείς ως ανταμοιβή ή τιμωρία είναι σκουπίδια, εσύ τα αναγάγεις σε θησαυρό. Το παιδί θα φάει τα λαχανικά του, θα κάτσει ήσυχο, θα διαβάσει τα μαθήματά του, δε θα φωνάζει στο γιατρό, για να μπορέσει μετά να αποκτήσει τον πολυπόθητο θησαυρό: ένα junk food! Και με τον πραγματικό θησαυρό που είναι τα λαχανικά του, τι γίνεται; Το μπρόκολο που δεν έφαγε δεν είναι το τρόφιμο που έχει βιταμίνες και θα τον κάνει να γίνει πιο δυνατός, είναι πλέον το τρόφιμο που έγινε η αφορμή να μην μπορεί να αγγίξει το θησαυρό, τη σοκολάτα.

Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις;

1. Στρέψου σε άλλους τρόπους ανταμοιβής. Μία αγκαλιά, ένα φιλί, μία σοβαρή δήλωση «μπράβο σου, σήμερα φέρθηκες σωστά, σαν κύριος, είμαι περήφανη για σένα» μετράνε πολύ για το παιδί. Ένα αυτοκόλλητο, ένα καινούριο μολύβι για το σχολείο ή ένα μπλοκ ζωγραφικής. Είναι καλύτερα ακόμα όταν μπορείς να εξηγείς και να συνδέεις την καλή συμπεριφορά και την επιβράβευση: «σήμερα ευχαριστηθήκαμε το γεύμα μας και με βοήθησες με τα πιάτα, οπότε τώρα είμαι ξεκούραστη και έτοιμη για παιχνίδι» ή «τελειώσαμε γρήγορα από το γιατρό αφού κάθισες ήσυχος άρα προλαβαίνουμε να πάμε λίγο στην παιδική χαρά».
   
   
   
   
2. Κάνε τα λαχανικά παιχνίδι. Δοκίμασε να μαγειρέψεις τα λαχανικά χωρίς σάλτσα και μη βάλεις πολύ λάδι. Κόψε τα σε σχηματάκια, άσε το παιδί να παίξει μαζί τους. Ας γίνει το ίδιο το λαχανικό η ανταμοιβή του. Το μπρόκολο, αν δεν το βράσεις πολύ, είναι σα δεντράκι, το καρότο τρώγεται από το λαγουδάκι, το μαρουλόφυλλο μοιάζει με βαρκούλα, ο αρακάς με μπάλα και το φασολάκι με σπαθί.
   
   
   
   
3. Δώσε στα παιδιά επιλογές. Ό,τι τους φαίνεται δυσάρεστο, μπορεί να γίνει πιο ευχάριστο, όταν ξέρουν ότι έχουν κι αυτά λόγο. Δώσε τους την ευκαιρία να συνεισφέρουν στο πρόγραμμα της οικογένειας. Να πει και το παιδί τη δική του ιδέα για πρωινό ή γεύμα ή βραδινό. Σε κάθε πράγμα που προσπαθείς να καταφέρεις, προσπάθησε να τα εμπλέξεις, να συνεισφέρουν με τη γνώμη τους, να τους εξηγήσεις γιατί πρέπει να γίνει και αυτό που ίσως δεν τους αρέσει πολύ και πώς θα μπορούσε να γίνει καλύτερα. Έτσι, θα γίνουν πιο δεκτικά και θα χρειάζεσαι λιγότερο να τα δωροδοκήσεις ή να τα τιμωρήσεις με ένα γλυκό.
   
   

Μια μέρα μία έγκυος γυναίκα προσπαθούσε να μαζέψει το μεγαλύτερο παιδάκι από την παιδική χαρά και αυτό δεν την άκουγε. Είχε ήλιο, έκανε ζέστη. Τότε του φώναξε: «έλα, Γιωργάκη, πάμε για παγωτό». Το παιδάκι έτρεξε και έφυγαν. Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει τη μαμά αυτή που δωροδόκησε το γιο της με παγωτό. Δεν είχε άλλη επιλογή εκείνη τη στιγμή. Όμως κάθε φορά που σκοπεύουμε να κάνουμε κάτι τέτοιο, ας σκεφτούμε: μήπως έχω άλλη επιλογή; Μήπως μπορώ να το αποφύγω;