Η γλουτένη τα τελευταία χρόνια έχει συγκεντρώσει τα φώτα της δημοσιότητας, σε σχέση με το τί επιτώσεις μπορεί να έχει στην υγεία του ανθρώπου, με αποτέλεσμα αρκετοί γονείς να έχουν την εντύπωση ότι είναι βλαβερή για την υγεία και έτσι να την αφαιρούν από τη διατροφή των παιδιών τους. Τί όμως πραγματικά συμβαίνει;
Η γλουτένη, είναι μια πρωτεϊνη που βρίσκεται στο σιτάρι, τη σίκαλη το κριθάρι και πολύ λιγότερο στη βρόμη. Η αλλεργία στα σιτηρά και η νόσος της κοιλιοκάκης ήταν μέχρι πρόσφατα οι δυο καταστάσεις που σχετιζόταν άμεσα με την κατανάλωση γλουτένης. Η κοιλιοκάκη έχει χαρακτηριστική ιστολογική εικόνα και η κλινική της εικόνα διακρίνεται σε τυπική και άτυπη (χωρίς εμφανή συμτώματα), και ανήκει στα αυτοάνοσα νοσήματα. Απο την άλλη η αλλεργία στα σιτηρά, έχει τα άμεσα συμπτώματα μιας σοβαρής αλλεργίας.
Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι διαμαρτύρονται για συμπτώματα, τα οποία μετά την αφαίρεση της γλουτένης από τη διατροφή τους, εξαφανίζονται και δεν έχουν κοιλιοκάκη. Γιατί συμβαίνει αυτό; Και όμως δεν είναι ιδέα τους ούτε είναι επηρεασμένοι από τη “μόδα”. Η επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει πλέον την “ευαισθησία στη γλουτένη, μη σχετιζόμενη με κοιλιοκάκη (Non Coeliac Gluten Sensitivity)” η οποία συναντάται 6-10 φορές συχνότερα από την κοιλιοκάκη.
Τα συμπτώματα της ευαισθησίας σχετίζονται με την κατανάλωση σιταριού, κριθαριού και σίκαλης, δημητριακά τα οποία αποτελούν πλούσια πηγή γλουτένης και δυστυχώς δεν υπάρχει ακόμα εργαστηριακή μέθοδος που να μπορεί να διαγνώσει την ευαιαθησία. Ιστολογικά δεν υπάρχουν αλλοιώσεις στα τοιχώματα του γαστρεντερικού.
Τα συμπτώματα ποικίλουν από άτομο σε άτομο, όπως και η πορεία.
Οι περισσότεροι παραπονούνται για:
- πόνους στις αρθρώσεις,
- μουδιάσματα στα πόδια, χέρα ή στα δάχτυλα,
- εξανθήματα
- φούσκωμα,
- αλλαγές στις συνήθειες της τουαλέτας,
- στομαχικό ίλιγγο,
- ακόμη και νευροψυχιατρικές διαταραχές.
Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν ώρες ή και λίγες μέρες μετά την κατανάλωση γλουτένης και εξαφανίζονται με την αφαίρεση της από το διαιτολόγιο.
Οι ερευνητές για τα παραπάνω συμπτώματα, εκτός από τη γλουτένη, ρίχνουν το φως και στη φρουκτάνη. Οι φρουκτάνες είναι ενώσεις μορίων φρουκτόζης και ανήκουν στην ευρύτερη οικογένεια των FODMAPs (Fermentable Oligo-, Di-, Mono -saccharides And Polyols. ένας τύπος υδατάνθρακα που βρίσκεται και στο σιτάρι. Τα τελευταία χρόνια ερευνάται ο ρόλος των φρουκτανών, γιατί ενοχοποιούνται για πρόκληση συμτωμάτων στο γαστρεντερικό, όπως αέρια, φούσκωμα ή διάρροια, δυσκοιλιότητα σε άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Εκτός από το σιτάρι οι φρουκτάνες βρίσκονται στο κρεμμύδι, το σκόρδο, τα σπαράγγια, την αγκινάρα και άλλα τρόφιμα.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι μήπως η ευαισθησία στη γλουτένη που δεν σχετίζεται με την κοιλιοκάκη (NCGS), δεν αφορά τη γλουτένη ή δεν αφορά μόνο τη γλουτένη, αλλά είναι ευαισθησία στη φρουκτάνη ή συνδυασμός. Οι έρευνες δείχνουν πως και στην περίπτωση της ευαισθησίας στη γλουτένη, που δεν σχετίζεται με κοιλιοκάκη, υπάρχει εμπλοκή του ανοσοποητικού συστήματος, όπως και στην κοιλιοκάκη, αλλά με διαφορετικό μηχανισμό. Παράλληλα η χρήση διογκωτικών και βελτιωτικών, μπορεί να προκαλέσει φουσκώματα και διάφορα συμπτώματα στο γαστρεντερικό που προσομοιάζουν τις προηγούμενες "παθολογικές καταστάσεις". Άρα μήπως φταίει η βιομηχανοποίηση της διατροφής;
Απάντηση δεν έχει δοθεί ακόμα, όμως μέχρι τότε τι κάνουμε; Τρώμε γλουτένη;
Αν κάποιος έχει ευαισθησία στη γλουτένη, όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, θα έχει συμπτώματα τα οποία θα τον θορυβήσουν. Όμως ας μην ξεχνάμε πως πολύ συχνά γίνεται υπερκατανάλωση αρτοσκευασμάτων και μάλιστα τυποποιημένων τα οποία περιέχουν αρκετά διογκωτικά και βελτιωτικά, και επιβαρρύνουν την υγεία του εντέρου μας, προκαλώντας συμπτώματα στο γαστρεντερικό. Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας ψωμιού μπορεί να δημιουργεί φούσκωμα, όμως όχι λόγω γλουτένης, αλλά λόγω διογκωτικών και μαγιάς. Τα άτομα αυτά που επηρεάζονται από τα διογκωτικά, όταν καταναλώνουν ζυμαρικά (σιμιγδάλι και νερό) σκέτα, χωρίς σάλτσα και τυρί, δεν έχουν φούσκωμα ή κάποιο άλλο σύμπτωμα στο γαστρεντερικό. Επίσης το ψωμί με προζύμι είναι καλύτερα ανεκτό από το κλασικό ψωμί με μαγιά.
Αν λοιπόν, δεν υπάρχει κανένα σύμπτωμα είναι υπερβολικό να ακολουθήσουμε ή να προτείνουμε στα παιδιά μας μια διατροφή χωρίς γλουτένη. Όμως μπορούμε να καταναλώνουμε πιο φυσικές τροφές λιγότερο επεξεργασμένες και να μειώσουμε την ποσότητα πρόσθετων ή/και γλουτένης που προσλαμβάνουμε κάνοντας διαφορετικές διατροφικές επιλογές:
- Αποφεύγουμε τα τυποποιημένα και επεξεργασμένα τρόφιμα. Η γλουτένη κυριαρχεί στη βιομηχανία τροφίμων, σε είδη που δεν πάει το μυαλό μας, όπως τα αλλαντικά.
- Τα ζυμαρικά αν και στην πλειοψηφία τους είναι παρασκευασμένα από σιμιγδάλι σταριού, είναι από τα πιο αγνά τυποποιημένα τρόφιμα. Πριν τα αποκλείσουμε πρέπει να τα δοκιμάσουμε μόνα τους σκέτα (χωρίς τυρί και σάλτσα) για να βεβαιωθούμε πως μας ενοχλούν.
- Επιλέγουμε απλές νιφάδες βρόμης αντί για άλλα τυποποιημένα δημητριακά πρωινού.
- Μειώνουμε την ποσότητα του ψωμιού και των αρτοσκευασμάτων που καταναλώνουμε, οικογενειακώς.
- Φτιάχνουμε ψωμί, όπου κυριαρχεί το καλαμποκάλευρο ή προτιμούμε αλεύρι ζέας. Η γεύση και το χρώμα του θα ξετρελάνει τα παιδιά.
- Αντικαθιστούμε τα κρακεράκια, μπισκοτάκια, μπάρες δημητριακών, με παστέλι ή απλά παξιμαδάκια χαρουπιού.
- Επιλέγουμε να φτιάξουμε το τοστ με "κανονικό" ψωμί και όχι ψωμί του τοστ που είναι πλούσιο σε βελτιωτικά και πρόσθετα.
- Διαβάζουμε τις ετικέτες τροφίκων και επιλέγουμε τρόφιμα στων οποίων τα συστατικά δεν έχουμε άγνωστες λέξεις.
Για το γενικό πληθυσμό που δεν παρουσιάζει κάποιο σύμπτωμα, η συμβουλή είναι να τρώμε όσο γίνεται πιο “φυσικά” και να μην ξεχνάμε το “μέτρο”. Ίσως η υπερβολική κατανάλωση αρτοσκευασμάτων, η χρήση πολλών πρόσθετων και βελτιωτικών στη βιομηχανία τροφίμων, που χαρακτηρίζει την εποχή μας, να ευθύνεται και στην εμφάνιση της ευαισθησίας αυτής.
Βιβλιογραφία:
Volta U, et al (BMC Med 2014 May 23;12:85)
Kabbani TA, et al (Am J Gastroenterol 2014 May;109 (5):741-6
